PLATFORM SEKTÖRÜNE GİRİŞ

İngilizce karşılıklarıyla: Erişim Platformu, Yükseltici Çalışma Platformu, Havai Çalışma Platformu, Mobil Yükseltici İş Platformu; ülkemizde kullanılan isimleriyle: Hidrolik Platform, Personel Yükseltici, Manlift, Lift, İnsan Kaldırma Ekipmanı ve hatta Uçan Halı…

Yurtdışında doğup, ülkemize 30 yıl sonra gelmiş bir sektör için kalıplaşmış ortak bir dil oluşturmak çok da kolay değil elbette. İngilizceden çevrilince anlamsızlaşan sözcükler, bir de kişiye özgü dil formatından geçince “Uçan Halı” gibi tabirleri duymak bizleri çok da şaşırtmıyor.

Ülkemizde özellikle 2010 yılı ile beraber olağanüstü bir ivmeyle büyüyen sektöre birçok yeni oyuncunun da katılmasıyla, sadece sektörün ismi için değil aynı zamanda sektör içi kullanılan tüm terimler için de tek bir dil kullanmanın kaçınılmaz hale geldiği görülüyor. Zira sektörün büyümesi, beraberinde bu dili konuşan kişi sayısının da artmasını getiriyor.

Makale serimizin ilkinde sektöre ve ürün gruplarına isim verip, dünyadaki ve ülkemizdeki tarihine bakacağız.

PERSONEL YÜKSELTİCİ PLATFORM

Uluslararası anlamda baktığımızda ürünlere verilen ismin her yerde aynı olduğunu görüyoruz: “Platform”. Ancak bu kelime, ürünleri tanımlamada tek başına yeterli olmuyor. Net bir çağrışım yapabilmesi için ürünün asıl amacını ifade eden bir sıfat kullanarak sözcük öbeği oluşturmalıyız. Ürünün amacı “Yükseltmek”, ancak yükseltilen bir yük değil, asıl amaç herhangi bir “Personeli” yüksekte yapacağı herhangi bir iş için kullanacağı malzemesiyle beraber istediği yüksekliğe çıkarmak. Sonuç olarak elde edebileceğimiz en uygun öbek “Personel Yükseltici Platform” oluyor. Dolayısıyla sektöre kısaca “Platform Sektörü” diyebileceğimiz gibi daha doğru bir ifadeyle “Personel Yükseltici Platform Sektörü” de diyebiliriz.

Personel Yükseltici Platformlar, makinelerin tipine göre sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflar kendi içerisinde de enerji kaynağına göre alt sınıflara ayrılabiliyor. Enerji kaynağı şarj edilebilen bir akü grubu olabileceği gibi yakıtla çalışan bir motor da olabiliyor. Hiçbir enerji kaynağına ihtiyaç duymayan ve manüel olarak hareket ettirilen modeller ise “Çekilebilir” olarak sınıflandırılıyor.

MAKASLI PLATFORMLAR

Makaslı platformlar; hidrolik pompa tahrikiyle dikey olarak yükselip alçalabilen makas mekanizması bulunan, diğer ürün gruplarına göre daha geniş çalışma alanı ve daha fazla yük kapasitesine sahip, enerji kaynağına göre akülü, dizel ya da çekilebilir olarak sınıflara ayrılan ürünlerdir.

Akülü Makaslı Platformlar; bir akü grubundan enerji alarak çalışan ve kendinden yürüyüş özelliğine sahip ürünlerdir. Genelde iç mekan uygulamalarında kullanıldıkları gibi arazi koşullarında çalışabilen modelleri de mevcuttur.

Dizel Makaslı Platformlar; dizel / benzinli bir motor ile çalışan, kendinden yürüyüş özelliğine sahip, dengeyi sağlamak amacıyla birçoğunda denge ayakları bulunan ürünlerdir. Akülü modellere göre çok daha geniş çalışma alanı ve yük kapasitesine, ayrıca 4×4 özelliğiyle daha güçlü yürüyüş sistemine sahiptir. Bu nedenle dış mekan uygulamaları ve engebeli arazi koşulları için idealdir.

Çekilebilir Makaslı Platformlar; kendinden yürüyüş özelliğine sahip olmadığı için manüel olarak itilip çekilebilen ürünlerdir. Elektriksel ihtiyaç genellikle direkt prizden alınan besleme gerilimi ile karşılanır. Hemen hemen bütün modellerde denge ayakları bulunurken, bazı modellerde makinenin yüksekteyken ileri geri hareket etmesini engelleyen fren mekanizması vardır.

EKLEMLİ PLATFORMLAR

Eklemli platformlar; ana gövde ile sepet arasında, genellikle 2 eklem noktalı bom sistemi bulunan, bu sayede yatay erişim yapabilen ve engellerin arkasına kolaylıkla ulaşabilen, makaslı platformlara göre daha küçük çalışma alanı ve daha düşük yük kapasitesine sahip, enerji kaynağına göre akülü ya da dizel olarak sınıflara ayrılan ürünlerdir. Hem akülü hem de dizel enerjiye sahip olan Çift Enerjili modelleri de bulunmaktadır. Teleskopik Platformlar ile beraber “Bomlu Platformlar” olarak da sınıflandırılmaktadır. Birçoğunda sepetle bom arasında bulunan, operatörün erişim kabiliyetini artıran “Jib Bom” bulunmaktadır.

Akülü Eklemli Platformlar; bir akü grubundan enerji alarak çalışan ve kendinden yürüyüş özelliğine sahip ürünlerdir. Genellikle düz ve sert zeminlerde kullanılır. Çoğunun “Kuyruk Salınımı” sıfır olduğundan manevra kabiliyeti yüksektir.

Dizel Eklemli Platformlar; dizel / benzinli / gazlı bir motor ile çalışan, kendinden yürüyüş özelliğine sahip ürünlerdir. 4×4 özelliğiyle daha güçlü yürüyüş sistemine sahiptir. Bu nedenle dış mekan uygulamaları ve engebeli arazi koşulları için idealdir.

TELESKOPİK PLATFORMLAR

Teleskopik platformlar; ana gövde ile sepet arasında iç içe geçmiş ve teleskopik olarak uzayabilen düz bomlar bulunan, yüksek yatay erişime sahip, makaslı platformlara göre daha küçük çalışma alanı ve daha düşük yük kapasitesine sahip, enerji kaynağı genellikle yakıtla çalışan bir motor olduğu için sınıflara ayrılmayan ürünlerdir. İstisnai olarak Akülü ve Çift Enerjili modelleri de bulunmaktadır. Eklemli Platformlar ile beraber “Bomlu Platformlar” olarak da sınıflandırılmaktadır. Birçoğunda sepetle bom arasında bulunan, operatörün erişim kabiliyetini artıran “Jib Bom” bulunmaktadır.

DİKEY PLATFORMLAR

Dikey Platformlar; birbirine bağlantılı “Mastlar” (dikmeler) sayesinde dikey olarak yükselip alçalabilen, makaslı platformlara göre daha küçük çalışma alanı ve daha düşük yük kapasitesine sahip, enerji kaynağına göre akülü ya da çekilebilir olarak sınıflara ayrılan ürünlerdir.

Akülü Dikey Platformlar; bir akü grubundan enerji alarak çalışan ve kendinden yürüyüş özelliğine sahip ürünlerdir. Genellikle iç mekan uygulamalarında, sert ve düz zeminlerde kullanılırlar. Birçoğunda sepetle mast arasında yatay erişim yapılabilmesini sağlayan bom bulunmaktadır.

Çekilebilir Dikey Platformlar; kendinden yürüyüş özelliğine sahip olmadığı için manüel olarak itilip çekilen ürünlerdir. Elektriksel ihtiyaç direkt prizden alınan besleme gerilimi ile karşılandığı gibi 12V’luk bir akü ile de karşılanabilir. Makine ile yüksekte çalışabilmek için denge ayaklarının kurulması gerekir.

ÖRÜMCEK PLATFORMLAR

Örümcek Platformlar; denge ayaklarının kurulmasıyla görünüm itibariyle örümceğe benzetildiği için bu ismi almıştır. Bomlu platformlara göre ağırlıkları çok düşük olduğundan, alışveriş merkezleri gibi hassas zeminlere sahip iç mekanlarda kullanım için idealdir. İç mekanlarda egzoz dumanından arınmak için de tercih edilen ürünlerdir. Denge ayakları kurulmadan makineyi yükseltmek mümkün değildir. Bu nedenle makine sadece tamamen indirilmiş konumdayken yürüyüş yapılabilir. Yürüyüş sisteminde genellikle paletler kullanıldığı için “Paletli Platformlar” olarak da anılırlar. Ancak tekerlekli modelleri de bulunmaktadır. Paletli Platformlar hem iç hem de dış mekanda kullanılmak üzere tasarlandıkları için çift enerjilidir. İç mekanlarda kullanım için enerji kaynağı akü ya da direkt prizden alınan besleme gerilimi, dış mekanlarda kullanım içinse dizel ya da benzinli motordur. Tekerlekli modelleri ise sadece akülü ya da elektrikli olabildiği gibi, bazı modelleri çift enerjilidir.

RÖMORKLU PLATFORMLAR

Römorklu Platformlar, adından da anlaşılacağı üzere, başka bir taşıt ile çekilebilen ürünlerdir. Denge ayaklarının görünümü itibariyle Örümcek Platformlara benzemektedir. Enerji kaynağı olarak sadece akülü modelleri olduğu gibi, çift enerjili (akülü + dizel) modelleri de bulunmaktadır. Ülkemizde römork konusu Avrupa ve ABD’ye göre çok tercih edilen bir konu değildir. Bu nedenle bu ürünler ülkemizde çok fazla rağbet görmemektedir.

ARAÇ ÜSTÜ PLATFORMLAR

Araç Üstü Platformlar; bir araç (kamyon, kamyonet, minibüs, vb.) üzerine monte edilmiş bom yapısı bulunan, denge ayakları olan ve bu ayaklar kurulmadan yükseltme işlemi yapılamayan, platform ürün grubu içerisinde en büyük çalışma yüksekliğine sahip ürünlerdir. Genellikle büyük inşaat projeleri ve rüzgar gülü gibi uygulamalar için idealdir. Araç üstü platformlar tiplerine göre iki sınıfa ayrılırlar.

Eklemli Araç Üstü Platformlar; bom sistemi eklemli olan ürünlerdir.

Teleskopik Araç Üstü Platformlar; bom sistemi teleskopik olan ürünlerdir.

DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE PLATFORM SEKTÖRÜ

Personel Yükseltici Platformların geçmişini, araç üstü ve kendinden yürüyüşlü olarak iki grupta inceleyelim.

Dünyada araç üstü platform sektörünün 1950’li yıllarda ortaya çıktığı bilinmektedir. Ülkemizde ise ilk defa 1980’li yıllarda 12-13 m çalışma yükseklikli araç üstü platformlar kiralanmaya başlamıştır. 2000’li yıllara girildiğinde yüksek binaların ve yüksekte yapılan uygulamaların artmasıyla 20 ila 30 m çalışma yükseklikli araç üstü platformların sayısı artmıştır. Günümüzde ise yüksekliğin yerli üretimde 45 m’yi, ülkemize giren yabancı marka modellerde ise 70 m’yi aştığını görüyoruz. Ülkemizde özellikle yerli üretim markalarının çoğunlukta olduğunu ancak son birkaç yıldır dünyaca bilinen yabancı marka modellerin de hiç azımsanmayacak derecede arttığını söyleyebiliriz. Ülkemizde en yoğun olarak kullanılan araç üstü platformlar 7,5 tonluk şasi üzerine monte edilen 26-27 m yükseklikli modellerdir.

Kendinden yürüyüşlü platform grubuna baktığımızda ilk platformun 1970 yılında JLG tarafından üretildiği bilinse de, birçok kaynak California’da bulunan Selma Manlift firmasının 1966 yılında ilk üretimi yaptığını belirtiyor. Sonraki yıllarda Avrupa’da da yayılmaya başlayan sektör ülkemize ancak 2000’li yıllara yaklaşırken giriş yaptı. 2000’li yılların ortalarına gelindiğine yavaş yavaş artan distribütör ve kiralama firmaları ile makine sayısında da önemli bir artış olmuştur. Ancak sektörün asıl patlamayı 2010 yılında yaptığını ve hız kesmeden günümüze kadar devam ettiğini görüyoruz. Ülkemizde dünyaca bilinen hemen hemen tüm üreticilerin distribütörleri olduğunu söyleyebiliriz. Distribütör sayısındaki bu artış beraberinde kiralama firmalarının da artmasını getirmiştir. Özellikle vinç firmaları, kiralık makine parklarına bu ürün grubunu ekleyerek büyük inşaat projelerine paket hizmet sunmayı hedeflemektedir. Yerli üretim anlamında da birkaç firma olduğunu söyleyebiliriz, ancak ağırlıklı olarak akülü makaslı platformların üretimi yapılmaktadır. Başta 10 ve 12 m çalışma yükseklikli olmak üzere tüm akülü makaslı platformlar ülkemizde yaygın olarak kullanılan modellerdir. Son yıllarda büyük inşaat projelerinin artması, yüksek metrajlı bomlu platformlara olan talebi artırmıştır.

Sonraki yazılarımızda personel yükseltici platform tiplerini daha yakından inceleyip; modellerin isimlendirilme mantığına, ana parçalarına ve kullanım alanlarına değineceğiz.

Yükselmek, ileriye gitmektir.

Faik Tekin                                                                     

BOĞAZİÇİ PLATFORM